Seks en seksuele voorlichting zijn begrippen waar niet iedereen even makkelijk mee omgaat of over kan praten. Toch is seksuele voorlichting in de opvoeding van je kind, heel belangrijk. En je kan er niet vroeg genoeg mee beginnen. Al vanaf de baby/peutertijd kun je aandacht besteden aan seksuele opvoeding. Denk bijvoorbeeld aan het benoemen van lichaamsdelen en geslachtsorganen. Maar seksuele opvoeding gaat ook een stapje verder. Wij besloten er samen met onze pedagoge dieper op in te gaan, nadat wij afgelopen week onderstaande vraag van een bezorgde mama kregen.
Joshua is nu ruim 2 jaar. En al sinds dat hij 1,5 jaar oud is zit hij, zodra hij de kans krijgt, aan zijn plasser te voelen. In eerste instantie vond ik het nog grappig, maar nu begin ik mij zorgen te maken over zijn gedrag. Wij zijn bezig om Joshua zindelijk te maken. Hierom draagt hij vaak luierbroekjes. En met het warme weer, loopt hij vaak ook naakt door huis. Josh is dan veel bezig met zijn plasser. Hij voelt er telkens aan en wrijft er over heen. Ook heb ik ook al een paar keer gezien dat hij zich mastrubeert met zijn knuffeltjes. Hij rijdt er als het ware tegenaan. Ik vindt dit niet kunnen. Is dit wel normaal?
Peuters die mastruberen
Het antwoord op de vraag die de moeder van Joshua heeft, is ja.. het is normaal.
Jongetjes kunnen al vanaf dat ze baby zijn (zelfs al in de baarmoeder) een erectie krijgen. Ook kunnen ze klaarkomen, wanneer ze mastruberen (dit geld overigens ook voor meisjes). Het grote verschil is echter dat peuters nog niet doelbewust mastruberen. Een kind komt er per toeval achter dat het lekker voelt, wanneer iets tegen hun geslachtsdeel aan wrijft. Voor hen is het niet seksueels. Het is puur een fysieke reactie op iets wat prettig voelt. Als ouder is het dan ook belangrijk om dit niet als een seksueel iets te zien, maar als een ontdekkingstocht van je kind. Natuurlijk is het wel belangrijk om normen en waarden bij te brengen. In het voorbeeld van Joshua zou hem geleerd kunnen worden, dat hij best met zijn knuffels mag ‘knuffelen’, maar dan op zijn kamer.
Wanneer beginnen met seksuele opvoeding?
Het is soms lastig voor ouders om te praten over seks en seksualiteit. Vaak wordt er dan ook gedacht om ‘het gesprek’ te hebben wanneer je kind puber is. Toch is het voor de seksuele ontwikkeling van je kind belangrijk, om zo vroeg mogelijk te starten met seksuele opvoeding. Zo kun je hiermee al beginnen als je kind nog een peuter is. Denk bijvoorbeeld aan het leren van de verschillende lichaamsdelen. Hoe leer jij je kind dat zijn/haar geslachtsorganen heten? Spreek je van piemel en vagina? Of geef je het een andere naam, waar jij je prettig bij voelt? Welke benaming je het ook geeft, het gaat er bij seksuele opvoeding om dat jij je prettig voelt bij hetgeen je bespreekt met je kind. De manier waarop jij als ouder omgaat met seksualiteit, bloot zijn etc. heeft effect op de (seksuele) ontwikkeling van je kind. Ben jij er normaal onder, dan zal je kind het ook normaal vinden.
Seksuele opvoeding bij peuters
Je zult merken dat jouw peuter steeds meer gaat ontdekken en wil weten. Zo ook over zijn lichaam en over het lichaam van de andere sekse. Seksuoloog Goedele Liekens raadt ouders aan om luchtige gesprekjes te houden met hun peuters, over verliefdheid etc. Als je kind vragen heeft, ga dan goed na wat hij precies vraagt en geef korte antwoorden. Op de vraag waar komen baby’s vandaan kun je een mooi verhaal bedenken over de ooievaar, maar je kan ook benoemen dat een baby uit een eitje en zaadje groeit. Liekens zegt dat het met name bij peuters belangrijk is om een veilige omgeving te creëren waarin zij kunnen praten over seksualiteit, liefde en genegenheid. Straf de drang naar ontdekken en vragen, van je kind niet af. Doe je dit wel, dan leer jij je kind dat seksualiteit iets is dat niet mag of hoort. Dit kan later voor problemen zorgen, wanneer je kind in de puberteit zit of volwassen is.
Seksuele opvoeding bij kleuters
Waar je peuter het eigenlijk nog heel interessant vond om zijn eigen lichaam en dat van anderen te ontdekken, zul je merken dat jouw kleuter dit steeds minder openlijk zal doen. Je kind gaat steeds meer ontdekken dat geslachtsdelen en seksualiteit iets is, waar een taboe op hangt. Toch blijft de interesse! In de kleuterfase (maar ook de basisschoolleeftijd) gaan kinderen vaak met elkaar experimenteren. Zo is samen doktertje spelen reuze interessant. Ook kan het voorkomen dat je kind thuis komt met het verhaal dat een vriendje/vriendinnetje met zijn/haar hand in de broek van jouw kind heeft gezeten. Als ouder kun je schrikken van deze verhalen. Maak het alleen niet te groot. Voor de kinderen is het vaak een onschuldig iets. Zij hebben nog niet die seksuele gedachten, zoals volwassen dat hebben. Wel is het van belang dat jij je kind leert wat wel en niet wenselijk is. Zo moet je kind leren aan te geven wat hij/zij wel of niet prettig vindt. Ook zal je kind steeds meer en meer vragen gaan stellen die te maken hebben met seksualiteit. Waar komen kinderen vandaan? Krijg ik daar ook haar? Wat doe je met een piemel? Kan ik ook met papa trouwen? Waarom is oom Ronnie getrouwd met oom Hans? etc. Geef ruimte en aandacht aan die vragen.
Seksuele opvoeding bij basisschool kinderen
Wanneer je kind acht jaar is moet het de basisinformatie weten over seks en seksualiteit, stelt pedagoog Channah Zwiep. Na deze leeftijd wordt het voor kinderen vaak gênant om over deze onderwerpen te praten met hun ouders. Belangrijk is dan ook om ‘het gesprek’ over seks, kinderen krijgen, menstruatie etc. te hebben voordat je kind acht is. Een ideale leeftijd om te beginnen over seks en kinderen krijgen is vier jaar. Praten over de seksuele opwinding komt vaak pas later. Dit wordt vaak ook alleen maar met leeftijdsgenoten besproken. Maar de basisinformatie over liefde, verliefdheid, zoenen, knuffelen etc dat moet een kind leren van de ouders. Dit door er technisch over te praten, maar ook door het te zien (en nee natuurlijk moet jij je kind niet laten zien dat je seks hebt, maar wel de genegenheid tussen twee partners en/of vrienden in de vorm van knuffelen etc.) Wanneer een kind opgroeit in een gezin waar affectie naar elkaar toe normaal is, dan zal dat voor je kind later in de volwassenheid ook een normaal iets zijn.
Seksuele opvoeding bij pubers en jongvolwassenen
Bespreek voor je kind in de puberteit komt, wat hem/haar allemaal te wachten staat. Benoem het krijgen van schaam-, borst- en okselhaar. Benoem menstruatie en borstgroei. Wanneer je kind weet dat dit normaal is, zal het voor hem/haar ook makkelijker zijn om het te accepteren en blij te zijn met de verandering. Pubers zijn vaak al onzeker over hun lichaam en identiteit. Als ouder kun je dit deels weghalen, door zaken te normaliseren.
Preventieve seksuele voorlichting
Waar jij als ouder toen je kind nog jong was, vooral bezig was met seksuele opvoeding door het benoemen van alles wat het om zich heen zag en voelde. Ga je vanaf dat je kind elf jaar is bezig met preventieve seksuele voorlichting. Je gaat je kind voorbereiden op zijn/haar eigen seksuele ervaringen. Leer je kind om te bedenken wat hij/zij wel en niet wil. Wat is normaal en wat niet. Zo voorkom je dat je kind bijvoorbeeld gaat denken dat de seks zoals het te zien is in veel pornofilms normaal is. Leer je kind dat het nee mag zeggen, maar ook dat het iets wel leuk of lekker mag vinden. Je zult merken, dat wanneer jij als ouder in de opvoeding van je kind over bent over seks en seksualiteit. Dat het in de puberteit voor jou en je kind makkelijker is om over deze onderwerpen en gevoelens te praten.
Seksuele voorlichting op school
Dat seksuele ontwikkeling van kinderen belangrijk is, blijkt ook uit het feit dat sinds 2012 seksuele voorlichting op scholen verplicht is geworden. Iedere basis- en middelbare school moet hier aandacht aan besteden. Wel is iedere school vrij om zelf de invulling van de seksuele voorlichting te bepalen. Uit onderzoek blijkt dan ook dat veel scholen te weinig aandacht aan dit onderwerp besteden. Er heerst nog teveel een taboe op dit onderwerp. Als ouder kun je er dan ook niet vanuit gaan, dat je kind op school leert hoe hij/zij om moet gaan met alles wat bij seks en seksualiteit komt kijken.
Hulpmiddelen bij seksuele opvoeding
Natuurlijk begrijpen wij dat praten over seks en alles wat daar bij komt kijken, niet voor iedereen even makkelijk is. Soms wil het helpen, om gebruik te maken van hulpmiddelen. Zo zijn er diverse boeken te verkrijgen die te maken hebben met seksuele opvoeding. Voor alle leeftijden zijn er verschillende (doe)boeken. Wij verzamelden een aantal leuke en handige boeken voor je.
Boeken voor kinderen;
0 – 6 jaar Ik vind jou lief, Sanderijn van der Doef
4 – 6 jaar Allereerste infoboek – seksuele opvoeding, Isabelle Fougere
6 – 12 jaar Ben jij ook op mij?, Sanderijn van der Doef
10 + Het puberboek, Sanderijn van der Doef
8 + Seks enzo, Robbie H. Harris
Boeken voor ouders;
Vrij(be)wijs, Bram Bakker
Doktertje spelen en zo, Channah Zwiep
Kleine mensen, grote gevoelens, Sanderijn van der Doef
Help mijn kind denkt aan seks!, Goedele Liekens
Conclusie en tips
De belangrijkste conclusie is dat jij als ouder een belangrijke rol hebt in de seksuele ontwikkeling van je kind. Hoe meer jij het normaliseert, hoe meer jouw kind zelf zijn eigen seksualiteit zal kunnen ontwikkelen. Niet alles hoeft normaal te zijn of te worden geaccepteerd, maar het moet bespreekbaar zijn. Zo leert je kind zijn/haar grenzen kennen en bepaald hij/zij zelf wat fijn is en wat hij/zij wel of niet wil.
Tips;
- Je kunt niet vroeg genoeg beginnen. Praat vanaf jongs af aan (geschikt voor de leeftijd van je kind) over seksualiteit, liefde, genegenheid etc.
- Zorg dat jij jezelf gemakkelijk voelt. Bedenk voor jezelf hoe jij iets wilt noemen en/of wilt omschrijven. In hoeverre wil je dingen van jezelf bespreken? Je kind voelt het wanneer jij je ongemakkelijk voelt. Dit kan hem/haar het gevoel geven dat het iets is wat niet hoort, niet mag of waar een taboe op rust.
- Grijp spontane aanleidingen aan om te praten over seks. Bijvoorbeeld twee koeien die paren in de wei. Dit maakt het spontaan en luchtig.
- Bespreek grenzen en regels. Leer je kind om nee te zeggen.
- Bespreek hoe seks wordt neergezet in de media, videoclips, pornofilms etc. Bespreek ook hoe het in ‘het echt’ kan gaan.
- Maak eventueel gebruik van boeken en spelmateriaal om seksualiteit bespreekbaar te maken.
Heb jij na het lezen van dit artikel nog vragen of opmerkingen? Laat dan een reactie achter of mail ons op info@mamazijn.nl
Bronnen:
Delfos, M.F. (2002). Ontwikkeling in vogelvlucht. De ontwikkeling van kinderen en adolescenten. Lisse: Swets en Zeitlinger.
Doef, van der, S. (2004). Kinderen en seksualiteit, de seksuele opvoeding van kinderen van 0-17 jaar, Utrecht/ Antwerpen, Kosmos-Z&K
Kohstamm, R. (2002, herziene editie). Kleine ontwikkelingspsychologie. Deel 1: Het Jonge Kind. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.
Liekens, G. (2016). Help mijn kind denkt aan seks! Horizon
Zwiep, C. (2010). Wat is wijsheid?, Uitgeverij SWP
