Tijdens de opvoeding van je kind, zie je hem telkens nieuwe dingen leren. Maar wat is leren en hoe werkt dat precies? In dit artikel gaat pedagoog Miriam in op hoe kinderen leren en hoe jij als ouder dat proces kunt stimuleren.
Definitie van leren
Voordat we het gaan hebben over hoe kinderen leren, is het handig om te weten wat leren is. Leren is het verwerken van kennis, vaardigheden en inzichten die tot gedragsveranderingen en of verhoging van onze kennis/capaciteiten leiden. Een best lastige omschrijving, van iets waarvan we allemaal enigszins wel weten wat het is. Wanneer we echt een definitie moeten geven voor het begrip leren, dan blijkt het toch lastig te zijn. Waar het simpelweg op neer komt is; wij hebben iets geleerd als er een gedragsverandering te zien is, die het gevolg is van opgedane kennis, vaardigheden en de inzichten die daarbij horen.
Hoe kinderen leren
Hoe kinderen leren is afhankelijk van een aantal aspecten. Zo leert een peuter heel anders dan een puber. Leeftijd is dus een belangrijk aspect.
Jonge kinderen
Zo leren jonge kinderen voornamelijk door te luisteren en te spelen. Door het vertellen van verhaaltjes of het zingen van liedjes, leren jonge kinderen klanken, woorden en dus taal. Door het spelen van spelletjes leren ze ook tal van vaardigheden en inzichten. Zo leert een kind door rollenspel hoe hij zich in bepaalde situaties kan/moet gedragen. Vaak gebeurt dit door imitatiespel. Het nadoen van wat papa en/of mama doet. Door regelspelen zoals bijvoorbeeld verstoppertje, leert een kind dat er bepaalde regels zijn waar het zich aan moet houden.
Oudere kinderen
Oudere kinderen leren ook door te luisteren en spellen te spelen, maar voor hen zijn ook een aantal andere aspecten essentieel. Zo is het zelf onderzoeken en opzoek gaan naar antwoorden van belang. Op deze manier leert je kind een weg te vinden in alle informatie die beschikbaar is. Ook leert je kind zo op welke manier hij het beste leert. Dit noemen we het bepalen van zijn eigen cognitieve strategieën en dus het vinden van zijn eigen leerstijl.
Naast het zelf onderzoeken is het ervaren en herproduceren ook van belang voor oudere kinderen. Door vaardigheden te ervaren en door te doen leert je kind wat wel en niet kan. Herproduceren van de opgedane kennis is een belangrijk aspect van leren. Met herproduceren bedoelen wij het overbrengen van zijn kennis op een ander. Als voorbeeld; Vader legt een kind uit hoe je ijsblokjes maakt. Het hele proces van vloeibaar, naar bevroren wordt behandeld. Vader laat het kind zelf ervaren door hem ijsblokjes te laten maken. Een dag later vraagt moeder aan kind hoe zij ijsblokjes kan maken en laat hem alle stappen vertellen.
Moet je slim zijn om te leren?
Vaak wordt er gedacht dat iemand met een hoge intelligentie goed kan leren, maar wat houdt dat precies in? Intelligentie is het vermogen om rationeel te denken, doelgericht te handelen en effectief met de omgeving om te gaan. Betekent dit dan altijd dat je goed moet kunnen rekenen of logisch moet kunnen denken? Volgens Gardner niet. Gardner gaat er vanuit dat intelligentie het vermogen is om problemen op te lossen en ook het vermogen is om nieuwe problemen te bedenken. Volgens Gardner is intelligentie meer is dan lezen, rekenen en schrijven. Hij spreekt van meervoudige intelligentie en onderscheidt de volgende acht intelligenties:
● De verbaal-linguistische intelligentie: taal, woorden en lezen.
● De logisch-mathematische intelligentie: getallen.
● De visueel-ruimtelijke intelligentie: beelden, ontwerpen, grafieken.
● De muzikaal-ritmische intelligentie: geluid en muziek.
● De lichamelijk-kinesthetische intelligentie: lichaam en motoriek.
● De naturalistische intelligentie: planten, dieren, waarnemen.
● De interpersoonlijke intelligentie: contact met anderen.
● De intrapersoonlijke intelligentie: kent zichzelf goed.
Verschillende fasen van leren
Gagne (1916-2002) was een psycholoog die zich bezig hield met de condities waarbij mensen het beste leren. Na jarenlange studie ontwikkelde hij een fasen model die in het onderwijs veelvuldig wordt gebruikt. Het is een instructiemodel. Wanneer jij (of een juf) je kind iets nieuws wil leren en dat volgens de onderstaande fasen doet, dan is de kans op een gedragsverandering groot aldus Gagne.
Instructiemodel van Gagne;
● De motivatiefase. Het kind moet gemotiveerd raken om te leren.
● De opmerkzaamheidsfase. Het kind richt zijn aandacht op dat wat hij wil leren.
● De opnamefase. Het kind probeert de leerstof in zich op te nemen.
● De geheugenfase. Het geleerde wordt opgeslagen in het geheugen.
● De herinneringsfase. Het terughalen van het geleerde.
● De generalisatiefase. Het geleerde kunnen toepassen in andere situaties.
● De uitvoeringsfase. Het kind laat zien wat hij geleerd heeft.
● De terugkoppelingsfase. Door middel van feedback en evaluatie blijkt of het kind aan de verwachtingen van zichzelf of de ander heeft voldaan.
Leervormen en Leerstijlen
Nu we weten wat leren is, hoe kinderen leren en welke fases zij doorlopen in het leerproces kunnen we kijken naar verschillende leervormen en leerstijlen. Er zijn diverse vormen waarin kinderen leren (leervormen) en diverse manieren waarop kinderen leren (leerstijlen). Het is niet zo dat er een leervorm of een leerstijl de beste is. Het hangt af van de situatie, hetgeen geleerd moet worden en de voorkeur van het kind wat op dat moment de beste leervorm en leerstijl is. Wel zul je merken dat je kind een voorkeur krijgt voor bepaalde leervormen en leerstijl. Hieronder een aantal voorbeelden;
Leervormen, vormen waarin we leren;
Incidenteel leren; Ongemerkt oppikken van informatie
Memoriserend leren; Uit het hoofd leren
Feitenkennis; Leren door feiten en de verbanden daartussen te zien
Inzicht bevorderen leren.
Leerstijlen, manier waarop we (het liefst) leren;
Er zijn twee bekende theorieën over leerstijlen. Die van Kolb en Vermunt.
Kolb
Kolb (1939) is een leerpsycholoog die erg bekend is om zijn theorie over leerstijlen. Hij beschrijft de volgende vier leerstijlen;
● Doener – Concreet ervaren en actief experimenteren
● Denker – Waarnemen en overdenken
● Beslisser – Theorie het liefst in de praktijk uitvoeren
● Dromer/bezinner – Groot voorstellingsvermogen. Wil ervaren en ruimte om te overdenken.
Vermunt
Is hoogleraar didactiek en deed onderzoek naar hoe studenten denken over hun gedrag met betrekking tot hun leren. Hij beschrijft de volgende leerstijlen;
● Betekenisvolle leerstijl. Gericht zoeken, met als doel: inzicht, verbanden en samenhang.
● Toepassingsgerichte leerstijl. Gericht op toepassen en concreet maken.
● Reproductiegerichte leerstijl. Veel herhalen en memoriseren.
● Ongerichte leerstijl. Stuurloos, zonder vaste, overdachte manier.
Leren stimuleren
Nu je weet hoe kinderen leren, kun je ook beter jouw kind stimuleren om te leren. Is jouw kind bijvoorbeeld een doener, laat hem dan niet eindelijk boeken lezen om theorie te vergaren om dat vervolgens in de praktijk uit te voeren. Heb je jonge kinderen, speel dan veel met je kind en lees hem voor. Bij oudere kinderen is het belangrijk om hen zelf te laten ervaren. Laat ze risico’s in schatten en zelf dingen ondervinden. Een mooi voorbeeld van je kind zelf laten leren, is dit blogartikel van ervaringsdeskundige Maryke Mondria. Zij beschrijft hoe haar zonen “wilder” mogen spelen en daarvan leren.
Hoe zit dat bij jouw kind?
Nu je dit artikel hebt gelezen herken je dan manieren van leren, intelligenties of leerstijlen bij jouw kind(eren). Zie je het in de loop der jaren veranderen of blijft het juist hetzelfde? En wat doe jij als ouder om je kind te stimuleren om te leren? Wij zijn benieuwd naar jouw antwoorden. Laat je het ons weten in een reactie onder dit artikel?
Miriam | Pedagoog |
Gebruikte literatuur:
Alkema, E. e.a. (2011), Meer dan onderwijs, Assen: Uitgeverij Van Gorcum.
Janssen-Vos, F. (2013), Basisontwikkeling voor peuters en de onderbouw, Assen: Van Gorcum.
Kohnstamm, R. (2011), Kleine ontwikkelingspsychologie I.Houten: Bohn Stafleu van Loghum
Kohnstamm, R. (2011), Kleine ontwikkelingspsychologie II.Houten: Bohn Stafleu van Loghum
Plas, C. (2009), Gemotiveerd leren. Groningen: Noordhoff uitgevers
fotocredits: www.pexels.com
